Wyrok rozwodowy może spowodować powstanie pomiędzy rozwiedzionymi małżonkami obowiązku alimentacyjnego. Prawo rodzinne przewiduje możliwość wystąpienia:
1/ przez małżonka rozwiedzionego, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, do drugiego małżonka rozwiedzionego o dostarczanie środków utrzymania,
2/ przez byłego małżonka do drugiego małżonka rozwiedzionego uznanego za wyłącznie winnego rozkładu pożycia o przyczynianie się w odpowiednim zakresie do zaspokajania jego usprawiedliwionych potrzeb.
Roszczenia te mają ten sam charakter, co alimenty przewidziane w art. 128 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Obowiązek alimentacyjny między byłymi małżonkami ma uzasadnienie w istniejącym wcześniej stosunku małżeństwa.
Zgodnie z art. 130 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego obowiązek jednego małżonka do dostarczania środków utrzymania drugiemu małżonkowi po rozwiązaniu lub unieważnieniu małżeństwa albo po orzeczeniu separacji wyprzedza obowiązek alimentacyjny krewnych tego małżonka.
I.Alimenty między rozwiedzionymi małżonkami w przypadku orzeczenia winny rozkładu pożycia lub nieorzekania o winie
W sytuacji gdy oboje małżonkowie zostali uznani za winnych rozkładu pożycia małżeńskiego możliwe jest powstanie pomiędzy rozwiedzionymi małżonkami obowiązku alimentacyjnego.
Także w sytuacji, gdy żaden z małżonków nie został uznany za winnego, możliwe jest powstanie pomiędzy rozwiedzionymi małżonkami obowiązku alimentacyjnego.
Powstanie obowiązku alimentacyjnego między rozwiedzionymi małżonkami zależy od równoczesnego spełnienia dwóch przesłanek.
1.Pierwsza z nich wiąże się z tym kto ponosi winę rozkładu pożycia,
2.Drugą przesłanką jest istnienie po stronie małżonka uprawnionego do alimentów niedostatku,
Stan niedostatku oznacza taką sytuację, w której uprawniony nie ma jakichkolwiek środków utrzymania, oraz sytuację, kiedy co prawda środki na utrzymanie posiada, ale nie wystarczają na pełne zaspokojenie usprawiedliwionych potrzeb. Przy ustalaniu świadczeń alimentacyjnych na rzecz byłego małżonka uwzględnia się potrzeby małżonka, a nie rodziny, zatem po orzeczeniu rozwodu nie obowiązuje zasada równej stopy życiowej małżonków.
Zasądzając alimenty, na rzecz rozwiedzionego małżonka sąd uwzględnia możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego. Dla oceny niedostatku konieczne jest porównanie sytuacji materialnej byłych małżonków. Uwzględnienie możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego oznacza, że sąd może nie uwzględnić powództwa pomimo niedostatku uprawnionego, jeżeli np. zobowiązany jest osobą niepełnosprawną, który ponadto płaci alimenty na rzecz dzieci.
II.Zasądzenie alimentów od małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia na rzecz małżonka niewinnego
Przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przewidują tzw. rozszerzony obowiązek alimentacyjny małżonka ponoszącego wyłączną winę za rozkład pożycia, który nie zależy od tego, czy małżonek niewinny znalazł się w niedostatku. Do powstania tego obowiązku wystarczające jest pogorszenie sytuacji materialnej wskutek orzeczenia rozwodu. Orzekając o żądaniu małżonka niewinnego zasądzenia alimentów sąd porównuje sytuację, w jakiej małżonek niewinny znalazł się po orzeczeniu rozwodu, z sytuacją, w jakiej by się znajdował, gdyby małżeństwo funkcjonowało prawidłowo
Oceniając tzw. pogorszenia konieczne jest dokonanie porównywanie położenia materialnego współmałżonka niewinnego przed rozwodem z położeniem po rozwodzie.
III. Wysokość zasądzonych alimentów
Przepisy prawa nie wskazują jak kwotowo ustalić wysokość alimentów. Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Wysokość alimentów zależy od wielu czynników takich jak.: zarobki małżonków, ich majątek, stan zdrowia, uzasadnione potrzeby małżonka, i inne.
IV. Zmiana wysokości alimentów po wydaniu wyroku
Jeżeli po orzeczeniu rozwodu i ustalenia wysokości alimentów sytuacja jednej ze stron ( tak uprawnionej jak i zobowiązane) znaczącą się zmieni to możliwa jest zmiana wysokości alimentów. Można żądać zmiany wysokości alimentów wtedy, gdy zmieni się sytuacja małżonków, która była podstawą by ustalaniu przed Sąd pierwotnych alimentów. Przesłanki zmiany wysokości alimentów, mogą obejmować zmianę w sytuacji materialnej, zdrowotnej lub życiowej jednej lub obu stron. Na przykład, jeśli strona uprawniona do otrzymywania alimentów zaczyna zarabiać więcej to strona zobowiązana może zgłosić żądanie o obniżenie zasądzonych wcześniej alimentów.
Aby to zrobić konieczne jest wytoczenie powództwa w sądzie. Pozew o zmianę wysokości alimentów ustalonych w wyroku rozwodowym składa się w innym sądzie niż ten, który orzekał rozwód. Właściwym bowiem jest Sąd Rejonowy a nie tak jak przy rozwodzie Sąd Okręgowy.
V. Wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego
Obowiązek alimentacyjny między rozwiedzionymi małżonkami wygasa w razie zawarcia przez uprawnionego do alimentów nowego małżeństwa oraz po upływie 5 lat od orzeczenia rozwodu, jeżeli zobowiązanym jest małżonek, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia.
Do wyjątkowych okoliczności uzasadniających przedłużenie obowiązku alimentacyjnego, orzecznictwo sądowe zalicza m.in.: długotrwałość pożycia małżonków, znaczne dysproporcje w ich statusie materialnym po rozwodzie, obiektywne przyczyny uniemożliwiające lub ograniczające możliwość pracy, a także możliwość pomocy ze strony innych członków rodziny.
Termin pięcioletni może jednak zostać przedłużony przez sąd ze względu na wyjątkowe okoliczności. Przedłużenie terminu następuje w drodze procesu. Zawarcie nowego małżeństwa przez małżonka zobowiązanego do płacenia alimentów nie wpływa na jego obowiązek płacenia alimentów, ale może mieć na możliwości majątkowe zobowiązanego.
Możliwe jest dochodzenie roszczeń alimentacyjnych od drugiego małżonka także w przypadku orzeczenia separacji. Roszczeń alimentacyjnych przysługujących jednemu małżonkowi przeciwko drugiemu w przypadku orzeczenia separacji, czy rozwodu można dochodzić już w procesie rozwodowym. Niedopuszczalne jest wniesienie przez małżonka pozwanego w sprawie powództwa wzajemnego o alimenty. Roszczeń alimentacyjnych, można też dochodzić w odrębnym procesie, po prawomocnym orzeczeniu rozwodu.