Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dzieci

Zgodnie z polskim prawem rodzinnym obowiązek utrzymania dzieci w pierwszej kolejności spoczywa na rodzicach. W dalszej kolejności obowiązek ten obciąża również innych krewnych w linii prostej ( dziadków, pradziadków) oraz rodzeństwo (siostrę, brata). W razie śmierci jednego z rodziców obowiązek alimentacyjny wobec dziecka przechodzi na drugiego z rodziców, a później ewentualnie na dalszych krewnych, po spełnieniu przesłanek określonych w art. 132 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Nie oznacza to, że obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka jest obowiązkiem wspólnym rodziców. Ze względu na zasadę stosunkowego, czyli uzależnionego od możliwości każdego z rodziców rozkładu obowiązku alimentacyjnego uprawnienie dziecka do otrzymywania alimentów składa się tak naprawdę z dwu odrębnych wierzytelności dziecka: względem ojca i względem matki.

Dlatego też ani sąd, ani sami rodzice nie mogą zwolnić jednego z nich z obowiązku alimentacyjnego.

Skoro rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych, to znaczy, że obowiązek taki spoczywa na każdym z rodziców.

Poza zapewnieniem dziecku podstawowych potrzeb, w tym jego utrzymania obowiązkiem rodziców jest także dbałość o intelektualny i emocjonalny  rozwój dziecka. W sytuacji gdy jedno z rodziców (bądź obydwoje) nie łoży na utrzymanie dziecka, możliwe jest prawne ustalenie tego obowiązku, a w dalszej kolejności jego przymusowe wyegzekwowanie.

Obowiązek alimentacyjny rodziców istnieje wobec dziecka, które „nie jest jeszcze w stanie samodzielnie się utrzymać”. Może zdarzyć się sytuacja, że dziecko osiąga dochody np. z odziedziczonego w spadku majątku. Uzyskiwanie przez dziecko dochodów nie prowadzi jednak automatycznie do wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego rodziców, chyba że dziecko, osiąga dochody, które umożliwiają samodzielne funkcjonowanie.

Rodzice mają obowiązek zapewnienia dziecku wykształcenia stosownie do jego możliwości i uzdolnień. Dziecko, które osiągnęło nie tylko pełnoletność, ale zdobyło także wykształcenie umożliwiające podjęcie pracy zawodowej, pozwalającej na samodzielne utrzymanie, nie traci automatycznie uprawnień do alimentów, jeżeli np. chce kontynuować naukę a zamiar  dalszej nauki znajduje uzasadnienie w dotychczas osiąganych przez dziecko wynikach”.

Dziecko nie musi znajdować się w niedostatku, aby uzyskać od rodziców świadczenia alimentacyjne.

Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka nie jest ograniczony żadnym sztywnym terminem i nie jest również związany ze stopniem wykształcenia dziecka w tym sensie, że nie ustaje z chwilą osiągnięcia przez dziecko podstawowego czy średniego wykształcenia.

W sytuacji, gdy pełnoletnie dziecko, mając wyuczony zawód, zamierza kontynuować naukę na wyższej uczelni prywatnej, z którą to nauką – obok kosztów utrzymania – łączy się konieczność opłacenia czesnego, trzeba uwzględniać okoliczność, czy pozwala na to „stopa życiowa rodziców”.

Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych wyłącznie względem dziecka pełnoletniego lub też, gdy dziecko zawarło wcześniej małżeństwo, przy spełnieniu dodatkowych przesłanek określonych w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.

Trudna sytuacja materialna rodziców nie zwalnia ich z obowiązku świadczenia alimentów na rzecz dziecka.

Wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego nie następuje automatycznie z chwilą osiągnięcia pełnoletności czy też uzyskania przez dziecko dochodów, np. z tytułu pracy, renty inwalidzkiej czy zasiłku dla bezrobotnych. Do wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego nie prowadzi również powstanie takiego obowiązku wobec innych osób.

Rodziców nie zwalnia z obowiązku alimentacyjnego okoliczność, że dziecko jest faktycznie utrzymywane przez kogoś innego.

Uchylenie się rodziców od świadczeń alimentacyjnych na rzecz dzieci

Rodzice mogą żądać uchylenia przez sąd ich obowiązku alimentacyjnego wobec pełnoletniego dziecka, jeżeli płacenie alimentów jest  połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.

Co oznacza tzw. nadmierny uszczerbek?

Sformułowanie to nie zostało zdefiniowane w żadnym przepisie prawnym. Uszczerbek winien być uszczerbkiem wyłącznie majątkowym. W toku postępowania sąd poprzez porównanie dochodów posiadanych przez rodziców oraz ich podstawowych potrzeb z możliwościami zarobkowymi dziecka oraz jego potrzebami ustala, czy uszczerbek taki istnieje. Świadczenie alimentacyjne na rzecz pełnoletniego dziecka nie może bowiem skutkować popadnięciem rodziców w ubóstwo bądź narażeniem ich stanu zdrowia (np. ze względu na nieposiadanie wystarczających środków utrzymania).

Nie można na rodziców nakładać obowiązku alimentacyjnego względem pełnoletnich dzieci kosztem zdrowia czy też popadnięcia w ubóstwo. Druga przesłanka występuje wówczas, gdy dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się. Powyższa sytuacja ma miejsce wówczas, gdy dziecko pełnoletnie nie osiąga promocji do następnej klasy ze swojej winy, wagarując, czy lekceważąc naukę. Podobnie jeżeli dziecko nie osiąga odpowiednich rezultatów podczas studiów. Powyższa sytuacja może uzasadniać uchylenie się rodziców od spełnienia obowiązku alimentacyjnego.

Przesłanki powstania obowiązku alimentacyjnego należy odróżnić od zakresu świadczeń alimentacyjnych, czyli ich wysokości. Wysokość świadczeń zależy od przesłanek określonych w  kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Wysokość świadczeń alimentacyjnych rodziców wobec dziecka zależy od:

-usprawiedliwionych potrzeby dziecka oraz

-zarobkowych i majątkowych możliwości rodzica (bądź innego krewnego).

Za usprawiedliwione potrzeby dziecka uznać należy te z potrzeb, które pozwalają mu żyć w warunkach dostosowanych do jego wieku, stanu zdrowia, statusu społecznego itp. Usprawiedliwione potrzeby są ustalane indywidualnie dla każdego dziecka.

Obowiązek alimentacyjny nie zawsze musi polegać na zapłacie pieniędzy. Może on przybrać również formę osobistych starań o utrzymanie i wychowanie dziecka (np. stałej opieki nad dzieckiem itp.).

Właściwym sądem do wytoczenia sprawy o alimenty jest sąd rejonowy, w okręgu którego ma miejsce zamieszkania lub przebywa uprawniony do alimentów.

Pozew o alimenty nie podlega  żadnej opłacie sądowej.

autor: Arkadiusz Grzechowiak-radca prawny

Jeśli potrzebują Państwo fachowego wsparcia w zakresie spraw rodzinnych, w szczególności w sprawach o alimenty oraz egzekwowania już ustalonych alimentów zachęcamy do kontaktu z Kancelarią Radcy Prawnego- Arkadiusz Grzechowiak w Koninie. Prowadzimy sprawy na terenie Konina, Slupcy, Turku , Kola a w razie potrzeby także w innych lokalizacjach. Doradzimy w sposób jasny i zrozumiały, jak w sposób optymalny realizować przysługujące  Państwu prawa.

Sprawa o alimenty- Konin.  Radca prawny -Konin