Rozwód to zwykle trudny i emocjonalny proces, w trakcie którego, ale zwykle już po jego zakończeniu konieczny jest podziału majątku wspólnego małżonków.
Podział majątku wspólnego po rozwodzie jest regulowany przez przepisy obowiązujące w polskim prawie rodzinnym. W przypadku, gdy małżonkowie nie są w stanie sami porozumieć się co do podziału majątku, sprawa trafia do sądu. Sąd podejmuje decyzję co do podziału majątku wspólnego uwzględniając różne czynniki, takie jak wkład finansowy każdego z małżonków, ich zdolności zarobkowe, potrzeby ich dzieci oraz inne okoliczności mające wpływ na sprawiedliwość podziału.
Po ustaniu wspólności dochodzi do przekształcenia wspólności łącznej we wspólność ułamkową, do której stosuje się przepisy o dziale spadku oraz przepisy o współwłasności ułamkowej.
W przypadku istnienia pomiędzy małżonkami ustroju wspólności ustawowej, co zwykle jest standardem majątek jest objęty wspólnością łączną, która ma charakter bezudziałowy. Oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym po ustaniu wspólności majątkowej.
Możliwa jest także modyfikacja tej kodeksowej zasady równych udziałów w majątku wspólnym, poprzez ustalenie w trakcie sprawy sądowej że udział jednego z małżonków jest większy niż udział drugiego małżonka.
Odejście od kodeksowej zasady równości udziałów możliwe jest jedynie wtedy, gdy małżonek, przeciwko któremu skierowane jest żądanie, w sposób rażący i uporczywy nie przyczynia się do powiększania majątku wspólnego stosownie do posiadanych sił i możliwości zarobkowych.
Żądanie ustalania nierównych udziałów w majątku wspólnym może zostać zgłoszone w toku postępowania o
podział majątku wspólnego małżonków lub też zawarte w oddzielnym powództwie. Zgodnie z ogólną zasadą przeprowadzania dowodów przed sądem zawartą w art. 6 k.c. przesłanki, o których mowa powyżej, musi udowodnić małżonek, który wystąpił z żądaniem ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym.
Trzeba podkreślić, że roszczenie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej małżonków nie ulega przedawnieniu.
W sytuacji zbycia przez jednego z byłych małżonków prawa majątkowego, co często mam miejsce, już po
ustaniu wspólności ustawowej, który był objęty wspólnością ustawową, jest bezskuteczne o tyle, o ile narusza uprawnienie drugiego małżonka wynikające z przepisów o podziale wspólnego majątku małżonków . O bezskuteczności takiego rozporządzenia rozstrzyga sąd w toczącym się postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami”. Co ciekawe z żądaniem ustalenia nierównych udziałów oprócz małżonków mogą wystąpić spadkobiercy małżonka, ale tylko w takim wypadku, gdy ich spadkodawca wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa albo o rozwód.
Po ustaniu wspólności dochodzi do przekształcenia wspólności łącznej we wspólność ułamkową, co oznacza, że stosuje się do takiej współwłasności przepisy o dziale spadku oraz przepisy o współwłasności ułamkowej.
Podział majątku wspólnego po ustaniu małżeństwa to skomplikowany i często długotrwały proces, który wymaga uwzględnienia wielu czynników. Sąd podejmuje decyzję uwzględniając uzasadnione interesy każdej ze stron, korzystając z różnych narzędzi, takich jak inwentaryzacja majątku, opinie biegłych oraz porozumienia między stronami. Wszystko to ma na celu zapewnienie sprawiedliwego podziału majątku po rozwodzie i zabezpieczenie interesów obu stron.
Ustalenie składu majątku podlegającego podziałowi polega na spisaniu i ocenie wartości wszystkich składników majątkowych, takich jak nieruchomości, samochody, konta bankowe, przedmioty wartościowe itp. Inwentaryzacja taka jest niezbędna do dokładnego określenia, co należy podzielić między małżonków
Jeżeli byli małżonkowie kwestionują podana przez druga stronę wartość składników majątkowych które podlegają podziałowi sąd może zarządzić przeprowadzenie ekspertyz mających na celu ustalenie wartości poszczególnych składników majątkowych. Na podstawie tych ekspertyz sąd podejmuje decyzję dotyczącą ich wartości. Konieczne jest bowiem ustalenie składu i wartości majątku podlegającego podziałowi na dzień ustania wspólności majątkowej małżeńskiej. Jest to data uprawomocnienia się wyroku orzekającego separacje / rozwód małżonków.
Osobnym problemem jest rozliczenie nakładów, jakie z majątku wspólnego małżonkowie poczynili w trakcie małżeństwa na majątek wspólny. Sytuacja taka ma miejsce wtedy, gdy jeden z małżonków przed zawarciem związku małżeńskiego posiadał swój majątek odrębny ( np. dom z działka ) , a po zawarciu małżeństwa w którym istniał ustawowy ustrój wspólności małżeńskiej, małżonkowie z majątku wspólnego dokonywali na ten majątek nakładów ( wspólnie rozbudowywali i remontowali dom) . W sytuacji takiej kosztem majątku wspólnego powiększeniu ulegał majątek odrębny jednego z małżonków.
Każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności. Zwrotu dokonuje się przy podziale majątku wspólnego, jednakże sąd może nakazać wcześniejszy zwrot, jeżeli wymaga tego dobro rodziny.
Specyfika postępowań o podział majątku pomiędzy małżonkami powoduje, że każdorazowo sąd rozstrzyga w innym stanem faktycznym, różnego rodzaju przedmiotami majątkowymi, dlatego w sprawach tego rodzaju warto korzystać z pomocy prawnej.Jeśli małżonkowie są w stanie porozumieć się co do podziału majątku, mogą zawrzeć pisemne porozumienie, które zostanie zaakceptowane przez sąd. Porozumienie to może uwzględniać nierówne udziały dla każdej ze stron.