Zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych jest jednym ze środków karnych przewidzianych przez Kodeks karny. Orzeka o nim sąd karny, biorąc pod uwagę okoliczności danej sprawy.
W przypadku orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych sąd przesyła odpis wyroku odpowiedniemu dla miejsca zamieszkania skazanego Staroście, który zobowiązany jest, cofnąć uprawnienia do ich prowadzenia w orzeczonym zakresie oraz nie może wydać tych uprawnień w okresie obowiązywania zakazu.
Sprawa która trafiła do Trybunału Konstytucyjnego dotyczyła kierowcy, który posiadał prawo jazdy 11 kategorii i został zatrzymany prowadząc samochód w stanie nietrzeźwości. Sąd karny orzekł wobec niego pięcioletni zakaz prowadzenia pojazdów, dla których wymagane jest prawo jazdy kategorii B. Mężczyzna musiał też zwrócić prawo jazdy staroście. Kierowca wystąpił jednak do starosty o wydanie wtórnika prawa jazdy kategorii nieobjętych zakazem. Starosta odmówił wydania tego dokumentu, dlatego , że zgodnie z zakwestionowanym później przepisem, prawo jazdy nie może być wydane osobie, wobec której został orzeczony, prawomocnym wyrokiem sądu, zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych – w okresie i zakresie obowiązywania zakazu. Mężczyzna zaskarżył tę decyzję do Samorządowego Kolegium Odwoławczego, które utrzymało ją w mocy. Skargi kierowcy w tej sprawie oddaliły sądy administracyjne obu instancji.
W konsekwencji mężczyzna zwrócił się do Trybunału Konstytucyjnego ze skargą konstytucyjną, w której podkreślił, że zaskarżony przepis narusza zasadę zakazu ponownego karania za to samo zdarzenie. Według skarżącego w kwestionowanej regulacji ustawodawca rozszerzył orzeczony przez sąd zakaz. Jak dodał w przypadku zakazu prowadzenia pojazdów, których dotyczy prawo jazdy kategorii B, nie zwraca się kierującemu prawa jazdy innych kategorii w tym kategorii C i D.
Analiza przepisów ustawy o Kierujących pojazdami w zakresie art. 12 ustawy o kierujących pojazdami była przedmiotem kontroli konstytucyjnej w ramach której Trybunał stwierdził, że art. 12 ust. 2 pkt 2 i 3 w związku z art. 12 ust. 1 pkt 2 u.k.p. w zakresie, w jakim pozbawia osoby posiadające uprawnienia do kierowania pojazdami mechanicznymi określonych kategorii prawa jazdy prawa do odzyskania dokumentu potwierdzającego posiadanie tego rodzaju uprawnień odnośnie do pojazdów mechanicznych, co do których nie orzeczono wobec nich środka karnego w postaci zakazu ich prowadzenia, jest niezgodny z zasadą ne bis in idem, wynikającą z art. 2 Konstytucji.
Zatem w sytuacji orzeczenia przez sąd środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych objętych prawem jazdy kategorii B, w okresie obowiązywania tego zakazu, nie można wydać nie tylko prawa jazdy kategorii B, lecz także prawa jazdy innych kategorii określonych w zaskarżonych przepisach. Dotyczy to osób ubiegających się nie tylko o wydanie prawa jazdy, lecz także osób ubiegających się o zwrot zatrzymanego prawa jazdy, a także przywrócenie uprawnienia w zakresie prawa jazdy.
Z mocy zaskarżonych przepisów osoba, wobec której sąd powszechny zawęził środek karny zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych do kategorii B, nie mogła prowadzić, w okresie obowiązywania tego zakazu, nie tylko pojazdów objętych tą kategorią, lecz także innych w zakresie kategorii wskazanych w zaskarżonych przepisach.
Ustanawiając art. 12 ust. 2 pkt 2 i 3 u.k.p., ustawodawca rozszerzył orzekany przez sąd powszechny zakaz prowadzenia pojazdów, których dotyczy prawo jazdy kategorii B, C1, C, D1 lub D na prawo jazdy innych kategorii określonych w tej regulacji. W konsekwencji doszło do zaostrzenia wymierzonej przez sąd powszechny sankcji karnej, jaką jest środek karny zakazu prowadzenia pojazdów.
Zaskarżone przepisy prowadzą zatem do sytuacji, w której niezależnie od treści orzeczenia sądu powszechnego wymierzającego sprawcy przestępstwa albo wykroczenia środek karny zakazu prowadzenia pojazdów określonego rodzaju, sprawca ten z mocy zaskarżonych przepisów pozbawiony będzie możliwości legalnego kierowania również innymi pojazdami.
Trybunał KOnstytucyjny stwierdził, że art. 12 ust. 2 pkt 2 i 3 w związku z art. 12 ust. 1 pkt 2 u.k.p. w zakresie, w jakim pozbawia osoby posiadające uprawnienia do kierowania pojazdami mechanicznymi określonych kategorii prawa jazdy prawa do odzyskania dokumentu potwierdzającego posiadanie tego rodzaju uprawnień odnośnie do pojazdów mechanicznych, co do których nie orzeczono wobec nich środka karnego w postaci zakazu ich prowadzenia, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji.
W konsekwencji tego orzeczenia organ administracji nie może pozbawić osoby posiadającej uprawnienia do kierowania pojazdami mechanicznymi określonych kategorii prawa jazdy, prawa do odzyskania dokumentu potwierdzającego posiadanie tego rodzaju uprawnień odnośnie do pojazdów mechanicznych, co do których nie orzeczono wobec nich środka karnego w postaci zakazu ich prowadzenia.
Wyrok Trybunału stanowi dla podmiotów będących w tej samej sytuacji, podstawę do wystąpienia ze skargą o wznowienie postępowania przed sądem administracyjnym na podstawie art. 190 ust. 4 Konstytucji oraz art. 272 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
Z kolei w postępowaniu administracyjnym otwiera się możliwość wystąpienia ze skargą o wznowienie postępowania przed organem administracji na podstawie art. 190 ust. 4 Konstytucji oraz art. 145a ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego.